Gratis verse groente voor minima

De moestuin van twee hectare ligt er prachtig bij op deze zonnige dag. Lichtgroene en paarse vlaggetjes wapperen boven de langgerekte groentebedden. Tussen deze markeringen mogen mensen groente plukken of afsnijden. Bordjes geven aan wat er groeit: courgettes, kapucijners, wortelen, rode biet, savooiekool, Chinese kool, boontjes, andijvie, koolrabi. Hier en daar staan ‘plukkers’ met een lijst in de hand tussen de perken. Daarop staat welke groente deze week geoogst kan worden. De natuur deelt hier overvloedig uit.

Quitta Reitsma (46) uit Heerenveen stapt met twee plastic zakken vol groente uit de tuin. ‘Verser dan dit kan niet’, lacht ze. ‘En gezonder ook niet, want het komt zo van het veld.’ Via de Voedselbank kreeg ze een folder van de sociale voedseltuin, die ze nu sinds vier maanden bezoekt. ‘Groente is in de winkel voor mij niet te betalen. Dus dit is ideaal. We eten nu elke dag minstens twee soorten.’ Niet alleen eet ze gezonder, ook houdt ze nu iets meer geld over voor andere dingen. ‘Jazeker, ik heb nu meer financiële ruimte’, verzekert ze. ‘Het scheelt echt in je portemonnee.’

Initiatiefneemster Loraine Westerneng (29) geniet als ze mensen met een smalle beurs groente ziet oogsten. Daar was het haar om te doen, toen dit voormalige weiland drie jaar geleden stapsgewijs werd omgevormd tot een groente- en kruidenparadijs. Ze kreeg het idee toen ze een jaar of vier geleden met andere sociale ondernemers zat te mopperen op het oneerlijke voedselsysteem. ‘Mensen die weinig te besteden hebben, zijn aangewezen op goedkoop en ongezond supermarktvoedsel’, licht ze buiten aan een van de picknicktafels toe. ‘Dat deugt niet en is hartstikke krom. Vooral in een landbouwland als Nederland. Ik wilde daar concreet iets aan doen. Onbespoten groenten en fruit verbouwen zodat ook mensen met een laag inkomen een gezonde en lekkere maaltijd op tafel kunnen zetten. En tegelijkertijd hun koopkracht verbeteren.’

Als communicatiemanager van sociaal bedrijf Green Inclusive kreeg ze die kans. Deze onderneming produceert vezelhennep als grondstof voor bouwmaterialen en kocht drie jaar geleden 35 hectare boerenland in Nieuwehorne aan. Twee hectare werd gereserveerd voor een nog op te zetten oogsttuin voor minima. Daarvoor werd de Stichting Sociaal en Vitaal opgericht, waar diverse bedrijven als donateur financieel aan bijdragen. Het eerste seizoen verliep boven verwachting goed. De oogst was overvloedig en zestig gezinnen konden wekelijks hun tassen vullen.

In de professionele voedseltuin worden nu ruim tachtig soorten groenten, kruiden, aardappelen en vruchten verbouwd. Op het terrein staan ook twee kassen, waar onder andere cherrytomaten en komkommers groeien. Bij het houten kantoortje annex keuken, aan de rand van de tuin, ligt de groentenoogst van eerder die week in bakken te geef: gele courgettes, rode kool, uien en paprika. Ze zijn nog maar kort houdbaar en mogen ook gratis worden meegenomen. De tuin wordt gerund door twee groentetelers en tientallen vrijwilligers. Op een schoolbord lezen zij wat er deze ochtend zoal gedaan moet worden: tuinbonen opruimen, bedden sperziebonen zaaiklaar maken, blad wieden, schoffelen en bosmaaien.

In een van de bedden buigt vrijwilliger Tjitske Cnossen (28) uit Nieuwehorne zich voorover om onkruid uit de grond te trekken. Na een burn-out wilde ze weer wat werkritme opdoen. Ze geniet van het ‘lekker buiten’ zijn. ‘En het is hier ook nog eens heel gezellig.’ Even verderop knipt gepensioneerd wiskundedocent Hielke Peereboom (72) uit Nieuwehorne tuinbonen af. Hij en zijn vrouw Minke (71) meldden zich twee jaar geleden aan als vrijwilliger. ‘We houden niet van stilzitten’, vertelt hij. ‘En dit project spreekt ons aan. Je doet iets voor mensen die krap bij kas zitten. En in een moestuin werken is de beste fitness die je kunt krijgen.’ Ook het sociale aspect vindt hij belangrijk. ‘De sfeer is goed en dat komt door de twee geweldige tuinders. Nee, we gaan hier niet meer weg!’

Die tuinders zijn Isabelle van Acquoy (31) en Lavinda Kok (40). Zij ontwierpen de tuin en zetten die stapsgewijs op. Ook de teeltplanning nemen ze voor hun rekening. Onnodig te zeggen dat het tweetal heel blij is met de vaste groep vrijwilligers. Ook zij noemen het belang van de ontmoetingen en contacten die tot stand komen op de tuin. ‘Mensen delen hier veel met elkaar’, weet Isabelle. ‘Hun zorgen, maar ook leuke dingen, zoals laatst, toen iemand zijn rijbewijs had gehaald. Zelf tref ik mensen die ik anders niet zo snel zou ontmoeten.’

Lavinda vindt de tuin een prachtig voorbeeld van regeneratieve landbouw. ‘We gebruiken geen kunstmest of bestrijdingsmiddelen. De bodem wordt zo min mogelijk bewerkt, want dat is de basis van gezonde groente. Op sommige bedden laten we bloemenmengsels groeien en dat is weer goed voor de biodiversiteit.’

De tuin draagt ook bij aan voedseleducatie, weet Loraine, die de zelfoogsttuin coördineert. ‘Kinderen rennen hier over de paden en plukken zelf een komkommer van de plant. Ze leren hier hoe groenten en fruit groeien.’ Een deel van de oogst wordt geschonken aan de Voedselbank. Gezien alle voordelen - gezond voedsel voor minima, sociale contacten, tegengaan van eenzaamheid, koopkrachtverbetering, vergroting biodiversiteit en toekomstbestendige landbouw - wil Loraine dit soort zelfoogsttuinen in het hele land van de grond tillen. ‘Maar dan heb je wel een platform nodig dat kan helpen. En financiële middelen’, licht ze toe. Daarover heeft ze inmiddels contact met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Ook steun van andere overheden als gemeenten, bedrijven en zorgverzekeraars is onmisbaar bij een landelijke verspreiding, meent ze.

Er is intussen een netwerk ontstaan van vier sociale voedseltuinen in Noord-Nederland. ‘Zo heb ik contact met onder anderen Hester van der Werff die een soortgelijk initiatief in Oosterwolde opzet. We trekken samen op en willen de weg vrijmaken voor andere zelfoogsttuinen. Op die manier maken we de kloof tussen arm en rijk kleiner.’
Iets waar Son van der Stoel (53) uit Nieuwehorne het helemaal mee eens is. In haar scootmobiel rijdt ze tussen de paadjes door. Haar tas is gevuld met onder andere prei, wortels en bietjes. ‘Met alleen een bijstandsuitkering zijn groenten in de supermarkt voor mij veel te duur. Nu ik ze hier gratis kan halen, eet ik ze veel meer. En het mooie is dat ik nu geld heb om af en toe eens echt goede koffie te kopen!’ <